Kitaplarla olaylar arasında illa ki bir neden-sonuç ilişkisi olması gerekmez ama malumunuz dünyada olan bitenle yayıncılık aktiviteleri arasında hep tuhaf bir senkronizasyon olagelmiştir. Bu koşullar altında bazen edebiyat hayattan, bazense hayat edebiyattan ilham alır diyebilir miyiz?
Suzanne Collins’in Açlık Oyunları üçlemesi (The Hunger Games – HG), büyük bir felaketin ardından bir başkent ve ona beslemeye mahkum 13 Mıntıka’dan oluşan bir ülkede, madenci yerleşimi, yoksul 12. Mıntıka’da yaşayan, 16 yaşındaki Katniss’in öyküsünü anlatıyor. Kahramanımız, her mıntıkanın 12-18 yaş arasında iki gencini yarışmacı vermek zorunda olduğu, “bir kişi kalana kadar” ölümüne oynanan ve tüm Panem ülkesinde canlı yayınlanan Açlık Oyunları kurasında çıkan kardeşinin yerine gönüllü gidiyor savaşa. Önce Oyun’u bozuyor; sonra da bilmeden açtığı yolu dolduran gençlerle merkezde korunan sisteme karşı yürüyor… Arada ergenlik sıkıntıları, aşk üçgenleri, yığınla öfke, yanılgı ve ihanet de baharatı oluyor serüvenin. Zaten özünde kitabın niyeti de Amerikan gençliğini Wall Street işgaline sevketmek değil. Üstelik sadece ABD’de şu ana kadar 23.5 milyon baskı yapmış olması, 37 dile çevrilmesi, e-kitap satışı sayesinde yazarını “Kindle Milyon Kulübü”nün altıncı üyesi yapması ve New York Times Çoksatanlar listesine kazık çakması tek başına bir üçlemeye “devrim” yapma gücü vermez.
Ama Collins’in üçlemesi biricik değil, genç kahramanları içinde büyüdükleri sistemi parça parça eden genç yetişkin distopyaları (Young-Adults Dystopias) akın akın geliyor ve bunun bir nedeni olsa gerek. Bu alttürün çok satmaktan başka ortak bir özelliği daha var, o da meramları: (V For Vendetta’ya da referansla) Bir düşünceyi kapı dışarı edemezsiniz. (You can’t evict an idea!)
Ne hoş bir tesadüftür ki Wall Street’i İşgal Et (OWS) eylemcilerinin de sık kullandığı bir slogan bu. Tesadüfler bununla sınırlı değil. Şimdilik Türkçe’ye çevrilen ve ilk kitaptan uyarlanan filmi 23 Mart’ta vizyona giren Açlık Oyunları üçlemesi üzerinden yürüyelim.
KRONOLOJİK YAKINLIK
OWS’ye giden yol
2003 Irak’ın işgali televizyonlardan canlı yayınlandı.
2007 Mortgage krizi ABD’yi vurdu.
15 Eylül 2008 Lehman Brothers iflasını açıkladı ve kriz “küreselleşti”.
18 Aralık 2010 Tunuslu Muhammed Buazizi kendini yaktı.
25 Ocak 2011 50 binden fazla insan Tahrir Meydanı’nda toplandı; Arap Baharı yeşeriyordu.
13 Temmuz 2011 Kanada merkezli Adbusters Medya Vakfı Wall Street’i işgal çağrısı yaptı.
17 Eylül 2011 Zuccotti Park’ta işgal başladı.
HG’ye giden yol
2003 Suzanne Collins Irak işgalini izlerken Açlık Oyunları’nın “oyun” bölümünü tasarlamaya başladı.
2007 Collins üçlemenin ilk kitabını yazdı.
17 Eylül 2008 İlk kitap Açlık Oyunları piyasaya çıktı.
1 Eylül 2009 İkinci kitap Ateşi Yakalamak yayımlandı.
Eylül 2010 İlk kitap New York Times listesindeki 100. haftasını doldurdu.
24 Ağustos 2010 Son kitap Alaycı Kuş piyasada.
23 Mart 2012 İlk kitaptan uyarlanan film sinemalarda.
BAŞLAMA NOKTASI
OWS
ABD – Ekonomik kıyamet sırasında Kuzey Amerika’da bir ülke; ekonomik başkenti Wall Street.
HG
Panem – Büyük kıyamet sonrasında Kuzey Amerika’da bir ülke; başkenti Capitol.
KAHRAMANLAR
OWS
Onlar yüzde 99.
İşgalcilerin yaş ortalaması 33, yaş aralığı 20 ila 40.
HG
Capitol’ün çılgın ve sonsuz tüketim hırsını doyurmak için çalışan 12 Mıntıka’dan gelen gençler ve 13. Mıntıka’nın yıkıntıları arasında yaşayan asiler, yani 14’te 13.
Üçlemedeki yarışmanın sonunda tek bir kişi kalana kadar birbirlerini öldürmeye zorlanan “eylemcilerin” yaş aralığı 12 – 18.
MESAJLAR
OWS
“Kamusal alanları işgal edin.” Manifesto
“Sizi gücünüzü göstermeye çağırıyoruz.” Manifesto
“Biz yüzde 99’uz; sen de.”
“Kimsenin kafanızda bedavadan yaşamasına izin vermeyin” Nicolette, İngiliz şarkıcı.
“Fikirler kurşun geçirmez.” V for Vendetta
“Bir fikri kapı dışarı edemezsiniz.”
HG
Oyunu büyükler kurar, gençler bozar.
16 yaşında oyunlara katılan Katniss’in amacı Oyun’u kazanmak değil, sömürülmekten kurtulmak ve bunun tek yolu Oyun’u tarihe gömmek.
Birbirine benzemek, türdeşleştirilmek tehlikeli bir düşmandır.
SPONSORLAR
OWS
İşgalcilere gelen yardımın büyük bölümü yıllık geliri 50 bin – 100 bin dolar arası olan orta sınıf bağışçılardan geliyor. Kişi başına düşen bağış ortalaması 22 dolar. Finans ekibinden Pete Dutro, OWS’nin 1 Ekim 2011 ile 4 Ocak 2012 tarihleri arasında 706,855.91 dolar bağış toplandığını söylüyor.
HG
Her Mıntıka gücü yettiğince yarışmacılarına bir şeyler gönderme hakkına sahip; bir tas çorba, yara merhemi, silah… Bu destekler yarışmacı gençleri en azından bir süre daha hayatta tutabiliyor.
İLHAM PERİLERİ
OWS
Arap Baharı’ndan etkilendiklerini açıkça ifade ediyorlar.
Alan Moore ve David Lloyd’un çizgi romanı ve aynı adlı sinema filmi “V for Vendetta” gerek içeriği gerek grafik özellikleriyle eylemin her motifinde fark ediliyor.
HG
Merkez şehir Capitol’ün ağır bombardımanı altında yok olan 13. Mıntıka’nın isyankar ruhu geride kalan 12 Mıntıka’da sessizce dolaşıyor. (Bu arada 13 Mıntıka, başkentin enerjisini üretiyordu.)
Suzanne Collins’in açıkladığı üç ana ilham kaynağı var; hepsi de “kurban” ve kamusal alanda, herkesin izlemesine açık katliam temalarını vurguluyor. Birincisi ABD’nin canlı yayınlanan Irak İşgali ve ardından gelen eşitsizlik, bilgi kirliliği ve açgözlülük. İkincisi 9 yılda bir Atina’nın yedi oğlan yedi kız çocuğunu kurban alan yarı boğa yarı insan Minotauros’un Theseus tarafından öldürülüşünü anlatan efsane. Sonuncusu da bir zamanlar ABD’nin kendisini eş tuttuğu Roma İmparatorluğu’nun halkını idare etme formülü: Panem et circenses; (Ekmek ve sirk) yani Katniss’in ülkesi Panem ve gladyatör oyunları.
LİDERLİK MESELESİ
OWS
Lidersiz bir siyasi hareket ve içinde Marksist, anarşist, çevreci grupları ve farklı sivil toplum kuruluşlarını barındırıyor.
Lidersizlik ve çeşitlilik özellikleri ile kesin hedefleri olmayışı nedeniyle kısa ömürlü olacağını söyleyenler az değil.
HG
Capitol’ün yıllara meydan okuyan diktatörü Başkan Snow ve karşısında 13. Mıntıka’nın asilerinin (eline fırsat geçtiği anda diktatör olacağı malum) lideri Alma Coin seçenekleri arasından gençler “hiçbiri”ni işaretliyor.
Lidersiz bir isyan, toptan bir yıkım ve yeniden inşa umudu taşıyor.
SİMGELER
OWS
V for Vendetta hikayesinde İngiliz Parlamentosu’na saldıran terörist Guy Fawkes’un alaycı bir gülümseme taşıyan maskesi eylemcilerin hem yüzlerini saklamak hem de anonimliği vurgulamak için en çok tercih ettiği aksesuar.
HG
Laboratuarda üretilmiş casus Zevzek kuşuyla bülbülden olma melez bir tür, yani alaycı kuş, Katniss’in, ardından da umut ve isyanın simgesine dönüşüyor.
…VE DİĞER YENİ NESİL GENÇ YETİŞKİN DİSTOPYALARI
Kaos Yürüyüşü üçlemesi, Patrick Ness, Tudem Yay. (2008 – 2010)
Matched üçlemesi, Ally Condie (2010 – 2012)
Divergent üçlemesi, Veronica Roth (2011 – …)
The Eleventh Plague, Jeff Hirsch (2011)
Not: Başka yere niyet, buraya kısmet bir yazı daha…
kendimettimkendimbuldum 